Zapraszamy do zapoznania się z kolejnym orzeczeniem Sądu Najwyższego w naszym mini cyklu Przegląd wybranych orzeczeń SN z roku 2022 oczami naszych ekspertów. Tym razem w zakresie kontaktów rodzica z dzieckiem.
W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2022 r., wydanej w sprawie o sygn. akt: III CZP 87/22, Sąd Najwyższy przyjął, że Sąd zajmujący się wykonaniem orzeczenia lub ugody regulującej kontakty rodzica z dzieckiem dokonując wykładni orzeczenia lub ugody może oderwać się od jej literalnego brzmienia, odpowiednio rekonstruując uprawnienia i obowiązki rodziców.
Orzeczenie zapadło na kanwie postępowania przewidzianego w art. 59815 k.p.c. tj. związanego z nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku wynikającego z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem.
W omawianym stanie faktycznym, rodzice zawarli ugodę, na mocy której od poniedziałku do piątku, codziennie od 16:00 do 18:00, ojciec miał odbierać syna z placówki opieki dziennej, a po zakończeniu kontaktu odprowadzać do matki. Ojciec, domagając się wydania orzeczenia w trybie art. 59815 k.p.c. wskazywał, że do kontaktów nie dochodziło, ponieważ syn był odbierany z przedszkola przez matkę przed godziną 16:00, co uniemożliwiało ojcu odebranie dziecka o uzgodnionej w ugodzie godzinie. Matka nie godziła się przy tym na odebranie dziecka z miejsca jej zamieszkania.
Sąd Okręgowy, rozpoznający zażalenie na postanowienie Sądu I instancji, powziął wątpliwości czy dla zastosowania sankcji przewidzianej w art. 59815 k.p.c. niezbędne jest niewykonywanie obowiązków literalnie wynikających z treści ugody regulującej kontakty z dzieckiem czy też zastosowanie takiej sankcji jest również możliwe w stosunku do niewykonywania obowiązków jakie mogą być wyinterpretowane z treści ugody. Jak wynika bowiem z kontekstu orzeczenia Sądu Najwyższego, w zawartej ugodzie nie zostały przewidziane żadne obowiązki matki mające korelować z uprawnieniami ojca.
Sąd Najwyższy wskazując na możliwość odejścia od literalnego brzmienia ugody czy też orzeczenia wskazał, że do realizacji uprawnienia przez ojca – w tej konkretnej sprawie – niezbędne jest wykonywanie licznych, niewskazanych w ugodzie obowiązków matki (odprowadzenie przez matkę dziecka do przedszkola, nieodebranie dziecka z przedszkola przed godziną 16:00, przebywanie przez matkę w domu o godzinie 18:00). Niewykonywanie takich obowiązków przez matkę dziecka powinno co do zasady doprowadzić do nałożenia na nią sankcji przewidzianych w art. 59815 k.p.c.
Sąd Najwyższy podkreślił jednocześnie, że nie powoduje to osłabienia gwarancji procesowych osoby, która nie realizuje obowiązków niewynikających z literalnego brzmienia ugody – postępowanie dotyczące zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej za naruszenie obowiązków wynikających z orzeczenia lub ugody w przedmiocie kontaktów jest bowiem co do zasady dwuetapowe – w pierwszym etapie Sąd może zagrozić nakazaniem zapłaty danej osobie za niewykonywanie obowiązków wynikających z ugody lub orzeczenia, w drugim, jeżeli dana osoba nadal nie wypełnia swoich obowiązków, Sąd nakazuje jej zapłatę sumy pieniężnej.
Sąd Najwyższy zaznaczył, że Sąd wydając postanowienie w pierwszym etapie powinien skonkretyzować jakie zachowanie zostanie uznane przez Sąd za utrudniające lub uniemożliwiające realizację kontaktów.
W przypadku postępowania przewidzianego w art. 5821 k.p.c., kiedy to Sąd już na etapie wydania postanowienia o kontaktach orzeka o zagrożeniu nakazaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej, konkretyzacja obowiązków rodziców powinna nastąpić już na tym etapie.
Z powyższego orzeczenia wynika, że rodzic sprawujący pieczę nad dzieckiem odpowiada nie tylko za realizację obowiązków wynikających literalnie z ugody czy orzeczenia w przedmiocie kontaktów z dziećmi, ale również za realizację obowiązków niezbędnych do faktycznej realizacji kontaktów drugiego rodzica niewynikających wprost z ugody. Sąd Najwyższy podkreślił przy tym, że wola dziecka co do realizacji kontaktów nie może mieć decydującego znaczenia.
Ada Biniewicz-Nowak, adwokat, Paprocki Wojciechowski Adwokaci sp. p.