Wielu z naszych klientów z branży budowlanej napotyka obecnie na problem utrzymującego się trendu wzrostu cen niektórych materiałów. Alarmująco wysoki wzrost cen może uderzać zarówno w wykonawców, jak i w inwestorów. Dodatkowo brak odpowiednich postanowień w realizowanych umowach może utrudniać pozasądowe rozwiązywanie takich spraw.
Problem ten dotyka przede wszystkim mniejszych wykonawców oraz podmioty, które w trybie zamówienia publicznego zawierały umowy jeszcze przed 1 stycznia tego roku. Najlepszym przykładem w tym zakresie jest rynek stali, której ceny nie można obecnie przewidzieć nawet w perspektywie tygodni.
W obecnej sytuacji przy zwykłym wynagrodzeniu ryczałtowym trudno o pewność co do uzyskania zakładanej marży. Często sytuacja jest na tyle krytyczna w kontekście obecnego wzrostu cen, że przeciwdziałanie jej zmierza już głównie do uniknięcia straty na kontrakcie. Z drugiej strony firmy z branży budowlanej, nie mogą pozwolić sobie raczej na zamrożenie działalności w kontekście istniejącej sytuacji, poza największymi podmiotami.
Kluczowym problemem na rynku stała się więc potrzeba modyfikacji zazwyczaj ryczałtowego wynagrodzenia wykonawców, tak aby uwzględniało ono wzrost cen materiałów i powiązany z tym wzrost kosztów budowy.
Zgodnie jednak z art. 632 § 1 Kodeksu Cywilnego co do zasady, jeżeli strony umówiły się o wynagrodzenie ryczałtowe, przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac.
Sytuację części wykonawców ułatwia nowelizacja prawa zamówień publicznych, która wprowadziła obowiązek zamieszczania klazul waloryzacyjnych w umowach zawartych na okres dłuższy niż 12 miesięcy. Politykę taką niezależnie od przepisów podjęli też niektórzy główni zamawiający.
Co jednak istotne, istnieje możliwość wypracowania w umowie pomiędzy inwestorem a wykonawcą pewnych mechanizmów dotyczących waloryzacji wynagrodzenia na określonym maksymalnym poziomie np. wartości ceny kontraktowej w relacjach prywatnoprawnych. Co więcej, w naszej ocenie w przypadku umów zawieranych na rynku między podmiotami prywatnymi można składniki wynagrodzenia rozbić, a waloryzację odnieść do poszczególnych surowców, tak aby jak najlepiej zabezpieczyć interesy stron przy zachowaniu uczciwego brzmienia kontraktu.
Trzeba pamiętać, że brak odpowiednich klauzul waloryzacyjnych powoduje, że drogą na podwyższenie wynagrodzenia dla wykonawców pozostaje wytoczenie powództwa na podstawie 632 § 2 KC. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę.
Oczywistym jest, że droga sądowa bywa niełatwa, wiąże się ze znacznymi kosztami, niepewnością oraz długością postępowania.
Tym samym odpowiednie sporządzenie treści umowy na etapie przedkontraktowym przy pomocy doświadczonego specjalisty pozwoli na istotne zminimalizowanie takich ryzyk i problemów.