+22 365 12 30

Zmiany w systemie dozoru elektronicznego

Instytucję dozoru elektronicznego normują przepisy art. 43a–43zae Ustawy Kodeks karny wykonawczy z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 127) Przepis art. 43b kkw definiuje dozór elektroniczny jako kontrolę zachowania skazanego przy użyciu środków technicznych, dokonywaną przez organy karne. Z kolei system dozoru elektronicznego to ogół metod postępowania i środków technicznych służących do wykonywania dozoru elektronicznego.

Dozór elektroniczny jest wolnościowym środkiem zapobiegawczym i zapewnia odbywanie kary na wolności. Wolność ta jest w pewnym zakresie ograniczona, jednakże skazany mimo wszystko nie zostaje całkowicie odizolowany od społeczeństwa. W omawianym systemie skazany wykonuje zasądzoną karę przy jednoczesnej możliwości wypełniania swoich dotychczasowych obowiązków, takich jak chodzenie do pracy, zajmowanie się gospodarstwem domowym, czy też sprawowaniem opieki nad rodziną.

W praktyce dozór sprowadza się do założenia skazanemu na nogę lub rękę nadajnika radiowego oraz zamontowania w miejscu jego zamieszkania specjalnego urządzenia monitorującego. Osoba odbywająca karę w systemie dozoru elektronicznego powinna przebywać w miejscu zamieszkania w określonych godzinach, zgodnie z harmonogramem, a w przypadku naruszenia przez skazanego warunków odbywania kary, tj. nieobecności podczas godzin odbywania kary, manipulowania przy urządzeniu monitorującym lub samym nadajniku, system informatyczny Centrali Monitorowania wygeneruje specjalną informację o takim zdarzeniu, a następnie przekaże ją do sędziego oraz kuratora zawodowego. System ten pozwala więc monitorować przebywanie skazanego w określonych miejscach, jak również ustalić jego aktualne miejsce pobytu.

Z dniem 1 stycznia 2023 roku weszły w życie zmiany w ustawie dt. dozoru elektronicznego.

Do najważniejszych zmian należą w pierwszej kolejności zmiana niektórych przesłanek, które należy spełnić, aby móc wykonywać karę w systemie dozoru elektronicznego oraz przyznanie Komisji Penitencjarnej kompetencji do udzielania skazanemu zezwolenia na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego.

I tak, na mocy znowelizowanych przepisów:

Sąd penitencjarny może udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli zostały spełnione łącznie następujące warunki:

  • wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku i 6 miesięcy albo wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności w wymiarze niższym niż 3 lata i któremu do odbycia w zakładzie karnym pozostała część tej kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy;
  • odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie szczególne względy wskazujące, że w razie odbycia kary w tym systemie nie zostaną osiągnięte cele kary; skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
  • osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły pisemna zgodę złożoną do sądu albo komisji penitencjarnej;
  • odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne.

Skazanemu, który rozpoczął już odbywanie kary w zakładzie karnym, można udzielić zezwolenia na odbycie w systemie dozoru elektronicznego pozostałej części kary, jeżeli za udzieleniem zezwolenia przemawiają dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego.

Przepisy o wykonaniu dozoru stosuje się również odpowiednio do skazanego, któremu wymierzono dwie lub więcej niepodlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno:

  • nieprzekraczających w sumie 1 roku i 6 miesięcy;
  • których suma jest niższa niż 3 lata i któremu do odbycia w zakładzie karnym pozostała część tej kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy – a żadna kara nie została orzeczona za przestępstwo popełnione w warunkach przewidzianych w art. 64 § 2 Kodeksu karnego (recydywy wielokrotnej).

Komisja penitencjarna może udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli zostały spełnione łącznie warunki:

  • wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 4 miesięcy, a nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 Kodeksu karnego; skazany rozpoczął już odbywanie kary w zakładzie karnym;
  • odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie szczególne względy wskazujące, że w razie odbycia kary w tym systemie nie zostaną osiągnięte cele kary;
  • za udzieleniem zezwolenia przemawia dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności;
  • skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
  • osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły na to zgodę, odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne.

Komisja penitencjarna wydaje decyzję o udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego w terminie 14 dni od dnia wpływu wniosku o udzielenie zezwolenia. Decyzję komisji doręcza się wraz z uzasadnieniem i pouczeniem o przysługującym prawie, terminie i sposobie wniesienia skargi skazanemu lub jego obrońcy, prokuratorowi, a także sądowemu kuratorowi zawodowemu lub dyrektorowi zakładu karnego. Wykonalną decyzję komisji penitencjarnej doręcza się wraz z uzasadnieniem również właściwemu sądowi penitencjarnemu.

Jak wynika z uzasadnienia ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 roku o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw, nowelizacja ma na celu przede wszystkim zwiększenie liczby skazanych objętych systemem dozoru elektronicznego, stanowiąc swoiste uzupełnienie lub alternatywę dla instytucji warunkowego przedterminowego zwolnienia, pozwalając na resocjalizację skazanego poza jednostką penitencjarną w jego własnym środowisku, w warunkach kontroli elektronicznej. Jest to cel możliwy do osiągnięcia, albowiem przyznanie kompetencji komisjom penitencjarnym w zakładach karnych w pewnej części, niewątpliwie odciąży sądy penitencjarne. Projektowane rozwiązania pozwolą na odciążenie jednostek penitencjarnych, efektywne zredukowanie populacji więziennej oraz przyspieszenie procedur związanych z rozpoznawaniem wniosków o udzielenie zezwolenia na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego.

Filip Paprocki, prawnik

Czytaj także:

Co nowego dla przedsiębiorców i biznesu w 2024 roku

Sukces Kancelarii w sprawie o nielegalne posiadanie amunicji